NHIỄM GIUN: HIỂM HỌA TỪ THÓI QUEN ĂN UỐNG, SINH HOẠT ĐẾN VẬT NUÔI

Thực tế, cơ thể chúng ta dễ bị nhiễm nhiều loại giun khác nhau, ví dụ nhiễm giun lươn (Strongyloides stercoralis) do đi chân đất, tiếp xúc với đất hay ăn các loại tôm, cá, ếch, nhái chưa nấu chín có thể nhiễm giun đầu gai (Gnathostioma spinigerum) hay ôm ấp, vuốt ve thú cưng có thể gây nhiễm giun móc từ chó mèo (hội chứng ấu trùng di chuyển dưới da do Ancylostoma braziliense).

Nhiễm giun thường gây ra các triệu chứng như đau bụng, tiêu chảy, chán ăn, khó tiêu, buồn nôn, dị ứng, nổi mề đay, thiếu máu mạn tính khiến cơ thể mệt mỏi, da xanh xao… Nhiễm giun lâu dài có thể làm giảm khả năng lao động, ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ và tinh thần, đặc biệt ở trẻ em.

Một số loại giun có thể di chuyển tới các cơ quan ngoài ruột, gây thêm nhiều biến chứng nguy hiểm. Giun lươn khi chui ra khỏi thành ruột có thể gây tổn thương các cơ quan như tràn dịch màng phổi, viêm màng ngoài tim, viêm cơ tim, tổn thương loét ở khắp nơi trong ổng tiêu hóa, tổn thương hệ thần kinh trung ương, viêm màng não, suy kiệt, sốc và tử vong.  Tương tự, giun đầu gai có thể di chuyển tự do khắp nơi trong cơ thể, từ da, đến gan, phổi, mắt và nguy hiểm nhất là đi vào não. Tại vị trí đích đến, đầu gai của giun sẽ tiết dịch gây viêm, hoại tử, xuất huyết tại đó khiến người bệnh có những triệu chứng đau đớn, khó chịu, có thể dẫn đến tử vong. 

 

Đầu tiên, việc ăn uống phải luôn đảm bảo vệ sinh, thực phẩm phải được nấu chín kỹ, uống nước đã đun sôi. Trên thực tế thì đây là vấn đề rất khó đảm bảo. Ví dụ, nhiều người có sở thích ăn đồ sống như gỏi cá sống, sashimi hoặc thức ăn chưa nấu chín như cá, ốc, tôm, cua, ếch hoặc thường xuyên ăn rau sống, salad với nguy cơ nhiễm nguồn bệnh rất cao nếu không được rửa sạch, một vài nơi còn giữ thói quen bón ruộng, bón rau trồng bằng phân tươi … Ngày nay, hàng quán vỉa hè mọc lên như nấm khiến việc kiểm soát vệ sinh an toàn thực phẩm ở Việt Nam còn rất nhiều hạn chế. 

Bên cạnh đó, vệ sinh cá nhân là phương pháp phòng ngừa nhiễm giun rất hiệu quả. Tuy nhiên, không phải ai cũng làm đúng và đầy đủ, như rửa tay sạch trước khi ăn, sau khi chơi đùa, tiếp xúc với đất và sau khi đi đại tiện, đặc biệt là ở trẻ em, khi khoảng thời gian ở trường thường bố mẹ rất khó kiểm soát điều kiện vệ sinh của các em. 

Nhiều người cũng hay chủ quan rằng nhiễm giun chỉ qua nguồn thức ăn, nước uống mà không biết rằng một số loại giun xâm nhập cơ thể chúng ta bằng cách xuyên qua da (giun lươn, giun móc). Do đó, để phòng tránh nhiễm giun qua da thì không đi chân đất, không ngồi lê la trên đất cát hoặc có phương tiện bảo hộ khi công việc gắn với nghề nông hoặc tiếp xúc với đất cát thường xuyên.

Ngoài ra, việc tiếp xúc hằng ngày, chăm sóc, ôm ấp, vuốt ve chó mèo hoặc sống trong môi trường bị ô nhiễm bởi mầm bệnh từ phân chó mèo cũng làm tăng nguy cơ nhiễm giun. Tuy nhiên, không phải gia đình nào cũng có ý thức tẩy giun định kỳ cho vật nuôi trong nhà và tránh tiếp xúc quá gần hoặc rửa tay, vệ sinh sau khi tiếp xúc . Đây cũng là một nguồn lây nhiễm giun phổ biến mà ngay cả ở các quốc gia phát triển cũng thường xuyên gặp phải.

Trong nhiều năm qua, các chương trình tẩy giun đã được triển khai rộng rãi trong cộng đồng. Tuy nhiên, việc tẩy giun chỉ tập trung vào một số nhóm đối tượng như trẻ em độ tuổi đến trường, phụ nữ trong độ tuổi sinh sản mà không mở rộng thêm các đối tượng khác, ví dụ người trưởng thành, các thành viên trong một gia đình, tập thể bởi nguy cơ lây nhiễm khi sinh hoạt chung là rất cao. Đó là nguyên nhân khiến tỉ lệ nhiễm giun ở nhiều địa phương vẫn chưa được kiểm soát. 

Đặc biệt, sự hiểu biết và ý thức cộng đồng về những biến chứng nguy hiểm do nhiễm giun còn  khá hạn chế, cũng như chưa hình thành thói quen tẩy giun định kỳ. Đây là phương pháp đơn giản nhất để loại bỏ bệnh giun đường ruột và các bệnh giun khác. Nhiều người có quan niệm chỉ cần tẩy giun 1 lần là đủ, thực tế cho thấy thói quen ăn uống, sinh hoạt, nuôi thú cưng trong nhà hoặc tính chất nghề nghiệp tạo điều kiện thuận lợi cho giun xâm nhập cơ thể chúng ta thường xuyên. Do đó, việc tẩy giun nên thực hiện định kỳ nhằm bảo vệ sức khỏe của bản thân và gia đình chúng ta.

Mebendazole và albendazole là hai thuốc tẩy giun được sử dụng phổ biến hiện nay, đây cũng là sự lựa chọn trong các chương trình tẩy giun quốc gia bởi sự viện trợ thuốc từ các dự án. Liều duy nhất mebendazole 500mg và albendazole 400mg được khuyến cáo để tẩy các loại giun đường ruột, như giun đũa, giun móc, giun tóc.

Tuy nhiên, trẻ em hay người trưởng thành vẫn có nguy cơ nhiễm các loại giun khác, như giun lươn, giun đầu gai, giun móc từ chó mèo (hội chứng ấu trùng di chuyển dưới da), liều duy nhất mebendazole 500mg hay albendazole 400mg không đủ để loại bỏ các loại giun này mà cần 1 liệu trình điều trị kéo dài có thể vài tuần.

Ivermectin cũng là thuốc trị giun phổ rộng được sử dụng rộng rãi tại các bệnh viện. Ivermectin 0,2 mg/kg liều duy nhất đã có hiệu quả giun lươn, giun đầu gai, giun móc từ chó mèo (hội chứng ấu trùng di chuyển dưới da). Đặc biệt với giun lươn, nhiều nghiên cứu lâm sàng đã cho thấy ivermectin có hiệu quả cao hơn so với albendazole. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cũng đã đưa ra khuyến cáo sử dụng ivermectin điều trị giun lươn với tính hiệu quả - kinh tế cao.

Trong trường hợp gia đình chúng ta có nguy cơ đồng nhiễm nhiều loại giun kể trên, phối hợp thuốc điều trị giun là biện pháp đơn giản nhằm đạt được tác dụng phổ quát trên hầu hết các loại giun. Phối hợp albendazole 400mg và ivermectin 0,2 mg/kg liều duy nhất gần đây đã được đề cập trong báo cáo của WHO, với hiệu quả điều trị cao hơn và an toàn, dung nạp tốt, không làm tăng tác dụng phụ so với so với chỉ dùng albendazole đơn độc.

Theo: Công ty Davipharm